Geleidingstijden: verschil tussen versies

Huidige versie van 13 sep 2021 om 05:28

Vorige stap: Stap 2: Hartfrequentie | Volgende stap: Stap 4: Hartas

Auteur	J.S.S.G. de Jong, MD
Co-Auteur	P.G. Postema, MD
Moderator	J.S.S.G. de Jong, MD
Supervisor
Lees meer over auteurschap op ECGpedia

De PQ-tijd, QRS-duur en het QT-interval

De normale elektrische ontlading van het hart begint in de sinusknoop, die zich boven in het rechteratrium bevindt. Via de atria gaat het signaal naar de AV(atrioventriculaire)-knoop. De AV-knoop geleidt relatief traag. Vervolgens gaat het signaal via de Hisbundel, naar de linker- en rechterbundeltak en uiteindelijk via de Purkinjevezels naar de hartspiercellen van de ventrikels. Op het ecg is de snelheid waarop deze route doorlopen wordt te volgen door naar de geleidingstijden te kijken: de PQ-tijd, de QRS-duur en het QT(c)-interval.

Voor de PQ-tijd wordt bij voorkeur afleiding II of V1 gebruikt. Voor de QT wordt bij voorkeur afleiding II gebruikt. Als alternatief kan V5 gebruikt worden, indien de T-golf niet goed te zien is in II. Voor de QRS-duur wordt de afleiding gebruikt waar deze het breedst is.

De PQ-tijd

PQ-tijd: De PQ-tijd duurt van het begin van de boezemcontractie tot het begin van de kamercontractie

De opbouw van het PQ-interval

De PQ-tijd geeft aan hoe snel het elektrisch signaal door de AV(atrioventriculaire)-knoop wordt doorgegeven van de atria naar de ventrikels. Er wordt gemeten van het begin van de P-top tot de eerste deflectie van het QRS-complex (kan dus ook de R zijn).

Normale PQ-tijd: De normale PQ-tijd ligt tussen de 0,12 en 0,22 seconde

Een verlengde PQ-tijd is een teken van een verslechtering van het geleidingssysteem. Er wordt dan gesproken van een 1e-, 2e- of 3e-graads-AV-blok.

Een korte PQ-tijd komt voor bij het WPW-syndroom waarbij er naast de normale AV-knoop een tweede snellere verbinding bestaat tussen de atria en de ventrikels.

In het Engels wordt de PQ-tijd aangeduid met het PR-interval. Daarmee wordt hetzelfde bedoeld: van het begin van de P-top tot de eerste deflectie van het QRS-complex.

De QRS-duur

QRS-duur: De QRS-duur geeft aan hoe snel de ventrikels depolariseren. De QRS-duur wordt gemeten vanaf het begin van de eerste deflectie na de P-top (positief of negatief) tot aan het J-punt.

J-punt: Het J-punt is het punt waar de scherpe deflecties van het QRS-complex overgaan in het ST-segment.

De ventrikels depolariseren normaal gesproken binnen 0,10 seconde. Als ze er 0,12 seconde of langer over doen, spreek je van een geleidingsvertraging (linkerbundeltakblok of rechterbundeltakblok). Een QRS tussen 0,10 seconde en 0,12 seconde kan passen bij milde geleidingsvertraging zoals een linkeranterior-hemiblok of linkerventrikelhypertrofie

Het QT-interval

Het normale QT-interval

Het QT-interval begint bij het begin van het QRS-complex en eindigt waar de raaklijn langs het laatste deel van de T-golf de basislijn raakt. Klik op de afbeelding voor een vergroting

.

QT-interval: Het QT-interval duurt vanaf het begin van het QRS-complex (zie boven) tot het einde van de T-golf.
Het einde van de T-golf: Het einde van de T-golf is het punt waar de steilste raaklijn langs de achterkant van de T-top de basislijn kruist.[1]

De QT-tijd geeft aan hoe lang het duurt tot de ventrikels zijn gerepolariseerd en dus weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. De normaalwaarde voor de gecorrigeerde QT-tijd (QTc) is korter dan 450 ms voor mannen en korter dan 460 ms voor vrouwen. [2]

Het QT-interval omvat het QRS-complex, het ST-segment en de T-golf en vertegenwoordigt ventriculaire depolarisatie en repolarisatie. Een eventuele U-golf is geen onderdeel van de QT-tijd.

Bij een (ernstig) verlengde QT-tijd duurt het lang voordat de hartspiervezels weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. Het kan dan voorkomen dat sommige vezels nog niet gerepolariseerd zijn, terwijl er wel al een hartslag 'aankomt'. Deze vezels kunnen vervolgens op een ongecontroleerd moment gaan depolariseren en zo aanleiding geven tot een Torsade de Pointes, een ventriculaire tachycardie.

Het corrigeren van de QT-tijd voor de frequentie

height=200px\|width=400px\|</flashow>

Het QTc-interval: Het QTc-interval is het QT-interval gecorrigeerd voor de hartfrequentie. De meest gebruikte formule hiervoor is de Bazett-formule (zie onder).

Het lastige is dat de QT-tijd korter wordt naarmate de hartslag sneller is. Daarom bestaat bij iedere hartfrequentie een eigen maximale QT-tijd. Dit probleem is op te vangen door de QT-tijd te corrigeren voor de hartfrequentie (QTc). Hiervoor wordt over het algemeen de formule van Bazett gebruikt:

Bij een RR-interval van 1 seconde (hartfrequentie 60/min.) is QTc = QT

Met de QTc-calculator op deze pagina is de QTc-tijd makkelijk uit te rekenen.

Op moderne ecg's staat de QTc aangegeven. Het omrekenen van QT naar QTc gaat altijd goed, tenzij de hartfrequentie verkeerd gemeten wordt. Het apparaat maakt wel vaak fouten bij het bepalen van de QT-tijd. Het is dus belangrijk dit te controleren. Als de QT goed is gemeten door het apparaat, zal de QTc ook correct zijn.

Voor de QT-tijd (dus niet gecorrigeerd voor de frequentie) is het lastig om een normaalwaarde aan te geven, aangezien die afhankelijk is van de hartfrequentie. De volgende formule geeft een indicatie voor de normaalwaarde:

Het correct meten van de QT-tijd

Stapsgewijze benadering voor het correct meten van de QT-tijd
Gebruik afleiding II. Als alternatief kan V5 gebruikt worden, indien de T-golf niet goed te zien is in II. Trek een lijn door de basislijn (dit is de lijn tussen de T-golf en de volgende P-golf of als die afwijkend is, het PQ-segment). Trek een raaklijn langs het steilste deel van het einde van de T-golf. Als de T-golf twee positieve toppen heeft (zoals bij een kameel), kies dan de hoogste top. Is de T-golf bifasisch (met een positieve en negatieve golf), kies dan het einde van de hoogste golf. Het QT-interval begint bij het begin van het QRS-interval en eindigt waar de raaklijn en de basislijn kruisen. Als de QRS-duur langer is dan 120 ms moet de QRS-duur langer dan 120 ms van de QT-tijd afgetrokken worden (dus QT = QT - (QRS-duur - 120 ms), bijvoorbeeld QRS-duur 160 ms met een QT-tijd 450 ms, de juiste QT-tijd is dan 450 ms - (160 ms - 120 ms) = 410 ms) Bereken de gecorrigeerde QT-tijd (QTc) volgens Bazett:

Voorbeelden van het meten van een lastige QT-tijd

De T-golf is breed, maar de raaklijn kruist de basislijn voordat de T-golf de basislijn raakt. Het QT-interval zou overschat worden als dat laatste punt gebruikt zou worden als einde van het QT-interval.
Het ecg komt niet terug naar de basislijn aan het einde van de T-golf. Desondanks moet het kruispunt van de raaklijn met de basislijn gebruikt worden voor de metingen.
Een bifasische T-golf. De raaklijn met de uitslag met de grootste amplitude wordt gebruikt. Dit kan van slag tot slag veranderen. Daarom is het belangrijk meerdere metingen te middelen.

Oorzaken van een verlengde QT-tijd

Medicatie (o.a. antiaritmica, tricyclische antidepressiva, phenothiazines, zie Torsades.org)
Erfelijk lange-QT-syndroom (LQTS)
Cerebraal (subarachnoïdale bloeding, CVA, trauma)
Post-infarct

Korte-QT-syndroom

Er bestaat ook een zeldzame vorm van korte-QT-syndroom, waarbij de QTc < 300 ms is. Ook hierbij treedt plotselinge hartdood op.[3]

Referenties

Alle samenvattingen van Medline: PubMed | HubMed

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Afbeelding:QRScomplex.jpg|thumb|200px|left]]
+{{nav|
-{{clr}}
+|previouspage=Hartfrequentie
+|previousname=Stap 2: Hartfrequentie
+|nextpage=Hartas
+|nextname=Stap 4: Hartas
+}}
+{{auteurs|
+|mainauthor= [[user:Drj|J.S.S.G. de Jong, MD]]
+|coauthor= [[user:Pieter p|P.G. Postema, MD]]
+|moderator= [[user:Drj|J.S.S.G. de Jong, MD]]
+|supervisor=
+}}
+[[Afbeelding:QRSwaves.jpg|thumb|De PQ-tijd, QRS-duur en het QT-interval]]
+De normale elektrische ontlading van het hart begint in de sinusknoop, die zich boven in het rechteratrium bevindt. Via de atria gaat het signaal naar de AV(atrioventriculaire)-knoop. De AV-knoop geleidt relatief traag. Vervolgens gaat het signaal via de Hisbundel, naar de linker- en rechterbundeltak en uiteindelijk via de Purkinjevezels naar de hartspiercellen van de ventrikels. Op het ecg is de snelheid waarop deze route doorlopen wordt te volgen door naar de geleidingstijden te kijken: de PQ-tijd, de QRS-duur en het QT(c)-interval.
-===De PQ tijd duurt van het begin van de boezemcontractie tot het begin van de kamercontractie===
+Voor de PQ-tijd wordt bij voorkeur afleiding II of V1 gebruikt. Voor de QT wordt bij voorkeur afleiding II gebruikt. Als alternatief kan V5 gebruikt worden, indien de T-golf niet goed te zien is in II. Voor de QRS-duur wordt de afleiding gebruikt waar deze het breedst is.
+==De PQ-tijd==
+;PQ-tijd :De PQ-tijd duurt van het begin van de boezemcontractie tot het begin van de kamercontractie
+[[Bestand:Conduction_ap.svg|thumb|De opbouw van het PQ-interval]]
-De PQ tijd geeft aan hoe snel het electrisch signaal door de AV knoop (atrioventriculaire) wordt doorgegeven van de atria naar de ventrikels. Er wordt gemeten van het begin van de P top tot het begin van het QRS segment (kan dus ook de R zijn).
+De PQ-tijd geeft aan hoe snel het elektrisch signaal door de AV(atrioventriculaire)-knoop  wordt doorgegeven van de atria naar de ventrikels. Er wordt gemeten van het begin van de P-top tot de eerste deflectie van het QRS-complex (kan dus ook de R zijn).
-'''De normale PQ tijd ligt tussen de 0.12 en 0.20 seconde'''.
+;Normale PQ-tijd :De normale PQ-tijd ligt tussen de 0,12 en 0,22 seconde
-Een verlengde PQ tijd is een teken van een verslechtering van het geleidingssysteem. Er wordt dan gesproken van een [[Ritmestoornissen#AV-blok|1e, 2e of 3e graads AV blok]].
+Een verlengde PQ-tijd is een teken van een verslechtering van het geleidingssysteem. Er wordt dan gesproken van een [[Ritmestoornissen#AV-blok|1e-, 2e- of 3e-graads-AV-blok]].
+Een korte PQ-tijd komt voor bij het [[WPW|WPW-syndroom]] waarbij er naast de normale AV-knoop een tweede snellere verbinding bestaat tussen de atria en de ventrikels.
-Een korte PQ tijd komt voor bij het WPW syndroom waarbij er naast de normale AV knoop een tweede snellere verbinding bestaat tussen de atria en de ventrikels.
+In het Engels wordt de PQ-tijd aangeduid met het PR-interval. Daarmee wordt hetzelfde bedoeld: van het begin van de P-top tot de eerste deflectie van het QRS-complex.
+{{clr}}
-===De QRS duur geeft aan hoe snel de ventrikels depolariseren.===
-De ventrikels depolariseren normaal gesproken binnen 0.10 seconde. Als ze er langer dan 0.12 seconde over doen, spreek je van een geleidingsvertraging. Hierbij zijn er drie mogelijkheden:
+==De QRS-duur==
+;QRS-duur :De QRS-duur geeft aan hoe snel de ventrikels depolariseren. De QRS-duur wordt gemeten vanaf het begin van de eerste deflectie na de P-top (positief of negatief) tot aan het J-punt.
-*Linker bundeltakblok
+;J-punt :Het J-punt is het punt waar de scherpe deflecties van het QRS-complex overgaan in het ST-segment.
-*Rechter bundeltakblok
-*Interventriculaire geleidingsvertraging
-Door in V1 te kijken, kan je deze opties onderscheiden.
+De ventrikels depolariseren normaal gesproken binnen 0,10 seconde. Als ze er 0,12 seconde of langer over doen, spreek je van een '''[[geleidingsvertraging|geleidingsvertraging]]''' (linkerbundeltakblok of rechterbundeltakblok). Een QRS tussen 0,10 seconde en 0,12 seconde kan passen bij milde geleidingsvertraging zoals een [[Lahb#Linker_anterior_hemiblok|linkeranterior-hemiblok]] of [[LVH|linkerventrikelhypertrofie]]
-Bij een '''linker bundeltakblok''', is de geleiding door de linker bundel vertraagd. Het begin van de depolarisatie is normaal, maar de laterale wand van de linker ventrikel depolariseert dus sterk vertraagd. Hierdoor is er nog electrische activiteit in de linker ventrikel op het moment dat de rest van het hart al 'klaar' is, deze wordt dus niet meer geneutraliseerd door de rechter ventrikel. De laatste activiteit gaat dus naar links, ofwel van V1 af. Met deze kennis is een LBTB makkelijk te begrijpen. Het resultaat ziet er als volgt uit:
+==Het QT-interval==
+===Het normale QT-interval===
+[[Afbeelding:QRSinterval.jpg|thumb| Het QT-interval begint bij het begin van het QRS-complex en eindigt waar de raaklijn langs het laatste deel van de T-golf de basislijn raakt. Klik op de afbeelding voor een vergroting]].
+;QT-interval :Het QT-interval duurt vanaf het begin van het QRS-complex (zie boven) tot het einde van de T-golf.
+;Het einde van de T-golf: Het einde van de T-golf is het punt waar de steilste raaklijn langs de achterkant van de T-top de basislijn kruist.<cite>Lepeschkin</cite>
-[[Afbeelding:E_lbbb.jpg|100px|thumb|left| Linker bundeltakblok (LBTB)]]
+De QT-tijd geeft aan hoe lang het duurt tot de ventrikels zijn gerepolariseerd en dus weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. De normaalwaarde voor de gecorrigeerde QT-tijd (QTc) is '''korter dan 450 ms voor mannen en korter dan 460 ms voor vrouwen'''. <cite>aha2</cite>
-[[Afbeelding:E_rbbb.jpg|100px|thumb|left| Rechter bundeltakblok (RBTB)]]
-{{clr}}
+Het QT-interval omvat het QRS-complex, het ST-segment en de T-golf en vertegenwoordigt ventriculaire depolarisatie en repolarisatie. Een eventuele U-golf is geen onderdeel van de QT-tijd.
-Bij een '''RBTB''' is het precies andersom. Er is nog electrische activiteit in de rechter ventrikel, terwijl de rest van het hart al 'klaar' is. De laatste activiteit gaat dus naar rechts, ofwel naar V1 toe.
+Bij een (ernstig) verlengde QT-tijd duurt het lang voordat de hartspiervezels weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. Het kan dan voorkomen dat sommige vezels nog niet gerepolariseerd zijn, terwijl er wel al een hartslag 'aankomt'. Deze vezels kunnen vervolgens op een ongecontroleerd moment gaan depolariseren en zo aanleiding geven tot een [[Torsade de Pointes]], een ventriculaire tachycardie.
-Ezelsbruggetje: Kijk in V1 als QRS>0.12sec.
-'''Gaat de laatste activiteit van het QRS in V1 naar beneden (van V1 af), dan is er (vrijwel altijd) sprake een LBTB.
+===Het corrigeren van de QT-tijd voor de frequentie===
-Gaat de laatste activiteit naar boven dan is het een RBTB'''
+{| class="wikitable" align="right"
+|<flashow>http://nl.ecgpedia.org/images/1/12/QTc.swf|height=200px|width=400px|</flashow>
+|}
-Kom je er niet uit, zeg dan 'interventriculaire geleidingsvertraging' dat is altijd goed. Meestal is er dan sprake van vertraging in meerdere bundels.
+;Het QTc-interval:Het QTc-interval is het QT-interval gecorrigeerd voor de hartfrequentie. De meest gebruikte formule hiervoor is de Bazett-formule (zie onder).
-===De QT tijd geeft aan hoe lang het duurt tot de ventrikels zijn gerepolariseerd en dus weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag.===
+Het lastige is dat de QT-tijd korter wordt naarmate de hartslag sneller is. Daarom bestaat bij iedere hartfrequentie een eigen maximale QT-tijd. Dit probleem is op te vangen door de QT-tijd te corrigeren voor de hartfrequentie ('''QTc'''). Hiervoor wordt over het algemeen de formule van Bazett gebruikt:
-Bij een (ernstig) verlengde QT tijd duurt het lang voordat de hartspiervezels weer klaar zijn voor een nieuwe hartslag. Het kan dan voorkomen dat sommige vezels nog niet gerepolariseerd zijn, terwijl er wel al een hartslag 'aankomt' . Deze vezels kunnen vervolgens op een ongecontroleerd moment gaan depolariseren en zo aanleiding geven tot een torsade de pointes, een ventriculaire tachycardie.
+[[Image:Formule_QTc.png]]
-[[Afbeelding:Qtinterval.jpg|thumb|400px|left]]
+Bij een RR-interval van 1 seconde (hartfrequentie 60/min.) is QTc = QT
-{{clr}}
-Het QT interval is gedefinieerd als volgt: de tijd tussen het begin van de Q tot het punt waar de steilste raaklijn langs de achterkant van de T top de basislijn raakt. Hier mag je de QRS verlenging > 0.12sec van aftrekken.
+Met de QTc-calculator op deze pagina is de QTc-tijd makkelijk uit te rekenen.
-Het lastige is dat de QT tijd korter wordt naarmate de hartslag sneller is. Daarom bestaat bij iedere hartfrequentie een eigen maximale QT tijd. Dit probleem is op te vangen door de QT tijd te corrigeren voor de hartfrequentie (QTc). Dit gaat als volgt:
+Op moderne ecg's staat de QTc aangegeven. Het omrekenen van QT naar QTc gaat altijd goed, tenzij de hartfrequentie verkeerd gemeten wordt. Het apparaat maakt wel vaak fouten bij het bepalen van de QT-tijd. Het is dus belangrijk dit te controleren. Als de QT goed is gemeten door het apparaat, zal de QTc ook correct zijn.
-<pre><math>\mathrm{QTc\ =\ frac{QT}{\sqrt{RR\ interval\ (in\ seconde)}}}</math></pre>
+Voor de QT-tijd (dus niet gecorrigeerd voor de frequentie) is het lastig om een normaalwaarde aan te geven, aangezien die afhankelijk is van de hartfrequentie. De volgende formule geeft een indicatie voor de normaalwaarde:
+{{clr}}
-''bij een RR interval van 1 seconde (hartfrequentie 60/min) is QTc=QT''
+===Het correct meten van de QT-tijd===
+{| class="wikitable"
+!Stapsgewijze benadering voor het correct meten van de QT-tijd
+|-
+|
+#Gebruik afleiding II. Als alternatief kan V5 gebruikt worden, indien de T-golf niet goed te zien is in II.
+#Trek een lijn door de basislijn (dit is de lijn tussen de T-golf en de volgende P-golf of als die afwijkend is, het PQ-segment).
+#Trek een raaklijn langs het steilste deel van het einde van de T-golf. Als de T-golf twee positieve toppen heeft (zoals bij een kameel), kies dan de hoogste top. Is de T-golf bifasisch (met een positieve en negatieve golf), kies dan het einde van de hoogste golf.
+#Het QT-interval begint bij het begin van het QRS-interval en eindigt waar de raaklijn en de basislijn kruisen.
+#Als de QRS-duur langer is dan 120 ms moet de QRS-duur langer dan 120 ms van de QT-tijd afgetrokken worden (dus QT = QT - (QRS-duur - 120 ms), bijvoorbeeld QRS-duur 160 ms met een QT-tijd 450 ms, de juiste QT-tijd is dan 450 ms - (160 ms - 120 ms) = 410 ms)
+#Bereken de gecorrigeerde QT-tijd (QTc) volgens Bazett: [[Image:Formule_QTc.png]]
+|}
-Op moderne ECG's staat de QTc aangegeven. Het omrekenen van QT naar QTc gaat altijd goed. Het apparaat maakt wel vaak fouten bij het bepalen van de QT. Het is dus belangrijk dit te controleren. Als de QT goed is gemeten door het apparaat, zal de QTc ook goed zijn.
+===Voorbeelden van het meten van een lastige QT-tijd===
+<gallery>
+Image:lastigeQT1.png|De T-golf is breed, maar de raaklijn kruist de basislijn voordat de T-golf de basislijn raakt. Het QT-interval zou overschat worden als dat laatste punt gebruikt zou worden als einde van het QT-interval.
+Image:lastigeQT2.png|Het ecg komt niet terug naar de basislijn aan het einde van de T-golf. Desondanks moet het kruispunt van de raaklijn met de basislijn gebruikt worden voor de metingen.
+Image:lastigeQT3.png|Een bifasische T-golf. De raaklijn met de uitslag met de grootste amplitude wordt gebruikt. Dit kan van slag tot slag veranderen. Daarom is het belangrijk meerdere metingen te middelen.
+</gallery>
-<pre>De normaalwaarde voor de QTc is: 440ms voor mannen en 450 ms voor vrouwen.</pre>
+===Oorzaken van een verlengde QT-tijd===
+*Medicatie (o.a. antiaritmica, tricyclische antidepressiva, phenothiazines, zie [http://www.torsades.org Torsades.org])
+*Erfelijk [[Lange QT syndroom|lange-QT-syndroom]] (LQTS)
+*Cerebraal (subarachnoïdale bloeding, CVA, trauma)
+*Post-infarct
-Oorzaken van een verlengde QT tijd:
+===Korte-QT-syndroom===
+Er bestaat ook een zeldzame vorm van '''korte-QT-syndroom''', waarbij de QTc < 300 ms is. Ook hierbij treedt plotselinge hartdood op.<cite>Gaita</cite>
-*Medicatie (o.a. anti-arrithmetica, tricyclische antidepressiva, phenothiazedes, zie [http://www.torsades.org Torsades.org]
+== Referenties ==
-*Erfelijke [[Lange QT syndroom|lange QT syndroom]] (LQTS)
+<biblio>
-*Cerebraal (subarachnoidale bloeding, CVA, trauma)
+#bazett Bazett HC. ''An analysis of the time-relations of electrocardiograms''. Heart 1920;7:353-370.
-*Post infarct
+#Lepeschkin pmid=14954534
+#Gaita pmid=12925462
+#aha2 pmid=19228821
+</biblio>

Geleidingstijden: verschil tussen versies

Huidige versie van 13 sep 2021 om 05:28

Inhoud

De PQ-tijd

De QRS-duur