Hartas: verschil tussen versies

Uit ECGpedia
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
(51 tussenliggende versies door 14 gebruikers niet weergegeven)
Regel 3: Regel 3:
|previousname=Stap 3: Geleidingstijden
|previousname=Stap 3: Geleidingstijden
|nextpage=P top morfologie
|nextpage=P top morfologie
|nextname=Stap 5: P top morfologie
|nextname=Stap 5: P-top-morfologie
}}
}}
{{auteurs|
{{auteurs|
Regel 12: Regel 12:
|editor=  
|editor=  
}}
}}
[[Afbeelding:hartas2.jpg|thumb|De hartas geeft het gemiddelde aan van alle electrische ontladingen. Een normale hartas, zoals op dit plaatje, ligt tussen de -30 en +90 graden. Hier is de hartas ongeveer +45 graden.]]
De elektrische hartas is een middeling van alle ontladingen in het hart. De ontlading begint in de atria (boven) en gaat vervolgens naar beneden naar de rechter- en linkerventrikel. Omdat de linkerventrikelwand dikker is dan de rechter, staat de pijl van de gemiddelde ontlading iets meer naar links.
De elektrische hartas is een middeling van alle ontladingen in het hart. De ontlading begint in de atria (boven) en gaat vervolgens naar beneden naar de rechter en linker ventrikel. Omdat de linker ventrikelwand dikker is dan de rechter, staat de pijl van de gemiddelde ontlading iets meer naar links.


Veel mensen vinden dit een moeilijk concept. De theorie lijkt ook ingewikkeld, maar uiteindelijk is de praktijk heel eenvoudig.
Veel mensen vinden dit een moeilijk concept. De theorie lijkt ook ingewikkeld, maar uiteindelijk is de praktijk heel eenvoudig.
==De hartas-simulator==
{| class="wikitable" align="right"
|
{{#widget:Iframe
|url=https://ecgpedia.org/axis/heartaxis.html
|border=0
|width=500
|height=150}}
|-
| De [[hartas|hartas-simulator]], gemaakt door Bart Duineveld. Draai aan de hartas-pijl en zie hoe de QRS-complexen veranderen. [[media:Heartaxis.swf|Link naar het origineel]] voor gebruik in presentaties of een schermvullende vertoning.
|}
{{clr}}
==Het bepalen van de elektrische hartas==
==Het bepalen van de elektrische hartas==
[[Image:ECG_lead_angulation.png|thumb|De verschillende afleidingen met hun hoeken ten opzichte van elkaar. Groen is normale hartas. Rood is linker hartas. Blauw is rechter hartas. Grijs is extreme hartas.]]
[[Afbeelding:hartas2.jpg|thumb|De hartas geeft het gemiddelde aan van alle elektrische ontladingen. Een normale hartas, zoals op dit plaatje, ligt tussen de -30 en +90 graden. Hier is de hartas ongeveer +45 graden.]]
{| class="wikitable" align="right" width="400px"
|{{#widget:Html5media
|url=https://en.ecgpedia.org/images/4/40/Normal_SR_vector.mp4
|width=640
|height=360
}}
|-
| De hartas verandert snel gedurende de P-QRS-T-cyclus. Als we over 'dé hartas' spreken, spreken we over de gemiddelde hartas.
|}
[[Image:ECG_lead_angulation.png|thumb|De verschillende afleidingen met hun hoeken ten opzichte van elkaar. Groen is een normale hartas. Rood is een linkerhartas. Blauw is een rechterhartas. Grijs is een extreme hartas.]]
Als je alle elektrische signalen in het hart middelt, kan je met een pijl (vector) de gemiddelde elektrische ontlading aangeven. Dit is de hartas. Met name een verandering van de hartas of een extreme draai van de hartas kan een aanwijzing zijn voor problemen. Een normale hartas sluit problemen zeker niet uit!
Als je alle elektrische signalen in het hart middelt, kan je met een pijl (vector) de gemiddelde elektrische ontlading aangeven. Dit is de hartas. Met name een verandering van de hartas of een extreme draai van de hartas kan een aanwijzing zijn voor problemen. Een normale hartas sluit problemen zeker niet uit!


<i>Bijvoorbeeld:</i>
<i>Bijvoorbeeld:</i>


*Positieve QRS deflectie in afleiding I: de electrische activiteit wijst naar links (voor de patient)
*Positieve QRS-deflectie in afleiding I: de elektrische activiteit wijst naar links (vanuit de patiënt)
*Positieve QRS deflectie in afleiding AVF: de electrische activiteit wijst naar beneden.
*Positieve QRS-deflectie in afleiding AVF: de elektrische activiteit wijst naar beneden.


Samen is dit voldoende informatie om te weten dat de hartas normaal is! Je hoeft meestal dus alleen naar 2 afleidingen te kijken!
Samen is dit voldoende informatie om te weten dat de hartas normaal is! Je hoeft meestal dus alleen naar 2 afleidingen te kijken!


De grootste vector in het hart loopt van de AV-knoop in de richting van de kamerdepolarisatie. Deze wijst dus onder normale omstandigheden naar linksonder (in de richting van de afleiding II, maar dus ook in de richting van I en AVF). De positie van de ORS vector kan in graden worden uitgedrukt. Hiertoe maakt men gebruik van een cirkel geprojecteerd op de borstkast (zie figuur). Het midden van de cirkel is de AV-knoop. Een horizontale lijn naar de linker arm is gedefinieerd als 0 graden.
De grootste vector in het hart loopt van de AV-knoop in de richting van de kamerdepolarisatie. Deze wijst dus onder normale omstandigheden naar linksonder (in de richting van de afleiding II, maar dus ook in de richting van I en AVF). De positie van de QRS-vector kan in graden worden uitgedrukt. Hiertoe maakt men gebruik van een cirkel geprojecteerd op de borstkas (zie figuur). Het midden van de cirkel is de AV-knoop. Een horizontale lijn naar de linkerarm is gedefinieerd als 0 graden.


;Een normale hartas:Een normale hartas ligt tussen de -30 en +90 graden.
;Een normale hartas: een normale hartas ligt tussen de -30 en +90 graden.


Met deze kennis in het achterhoofd is het vrij eenvoudig om de electrische hartas te bepalen.
Met deze kennis in het achterhoofd is het vrij eenvoudig om de elektrische hartas te bepalen.


;Een intermediaire hartas:Indien de QRS deflectie in I en II positief is, is er sprake van een intermediaire en dus normale hartas. Een intermediaire hartas ligt tussen de 0 en +90 graden.
;Een normale hartas: indien de QRS-deflectie in I en II positief is, is er sprake van een normale hartas (tussen de -30 en +90 graden).
;Een intermediaire hartas: indien de QRS-deflectie in I en aVF positief is, is er sprake van een intermediaire hartas (tussen de 0 en +90 graden).


Dus als er een positieve uitslag is in I en II hoef je niet verder te kijken! De hartas is dan normaal.
Dus als er een positieve uitslag is in I en II hoef je niet verder te kijken! De hartas is dan normaal.
Regel 39: Regel 64:
De interpretatie van de elektrische hartas kent een aantal makkelijk te onthouden regeltjes:
De interpretatie van de elektrische hartas kent een aantal makkelijk te onthouden regeltjes:


*'''De elektrische activiteit beweegt zich naar een elektrode toe, als er een positieve, naar boven gerichte uitslag op het ECG wordt geregistreerd.''' Als het oppervlak van het positieve deel van het QRS complex groter is dan het negatieve deel, dan wijst de vector in de richting van de desbetreffende afleiding.  
*'''De elektrische activiteit beweegt zich naar een elektrode toe, als er een positieve, naar boven gerichte uitslag op het ecg wordt geregistreerd.''' Als het oppervlak van het positieve deel van het QRS-complex groter is dan het negatieve deel, dan wijst de vector in de richting van de desbetreffende afleiding.  
*Zijn het positieve en negatieve deel even groot, dan is de afleiding iso-electrisch. De richting van de hartas staat dan dwars op de richting van de desbetreffende afleiding.
*Zijn het positieve en negatieve deel even groot, dan is de afleiding iso-elektrisch. De richting van de hartas staat dan dwars op de richting van de desbetreffende afleiding.
*Is het negatieve deel groter dan het positieve deel, dan staat de hartas de andere kant op dan die van de desbetreffende afleiding.
*Is het negatieve deel groter dan het positieve deel, dan staat de hartas de andere kant op dan die van de desbetreffende afleiding.


Definities van de richtingen waarin de hartas kan wijzen:
Definities van de richtingen waarin de hartas kan wijzen:
;Linker as: de hartas staat tussen -30º en -90º
;Linkeras: de hartas staat tussen -30º en -90º
;Normale as:de hartas staat tussen -30º en 90º
;Normale as:de hartas staat tussen -30º en 90º
;Intermediaire as:de hartas staat tussen 0º en 90º
;Intermediaire as:de hartas staat tussen 0º en 90º
;Rechter as: de hartas staat tussen 90º en -150º
;Rechteras: de hartas staat tussen 90º en -180º
;Extreme as: de hartas staat tussen -90º en -150º (dit is zeldzaam)
;Extreme as: de hartas staat tussen -90º en -180º (dit is zeldzaam; kan onder andere voorkomen bij een ventrikeltachycardie of biventriculair gepaced ritme)
;Onbepaalde hartas: als alle extremiteitsafleidingen min of meer bifasisch zijn, staat de hartas naar voren of achteren gericht; de hartas is dan niet te bepalen, een onbepaalde hartas


''Bijvoorbeeld'':  
''Bijvoorbeeld'':  


Het QRS in afleiding I zal bij een rechter asdraaing naar rechtsonder een negatieve uitslag registreren. De vector wijst namelijk niet in de richting van van de electrode. Bekijk je het QRS echter in de AVF afleiding dan zal deze positief zijn. Hier wijst de vector wel in de richting van de electrode.
Het QRS in afleiding I zal bij een rechterasdraaiing naar rechtsonder een negatieve uitslag registreren. De vector wijst namelijk niet in de richting van de elektrode. Bekijk je het QRS echter in de AVF-afleiding dan zal deze positief zijn. Hier wijst de vector wel in de richting van de elektrode.
 
====Hart-as Simulator====
 
Om goed te begrijpen hoe het ECG verandert bij een asdraai kun je de hart-as simulator gebruiken: http://www.blaufuss.org/ECGviewer/indexFrame2.html
 
====Iso-electrisch====
'''NB:''' Verloopt de depolarisatie loodrecht op de stand van de afleiding dan noemt men dit
'''iso-electrisch'''. Dit kan handig zijn om de as nauwkeurig te bepalen. Is afleiding AVF bijvoorbeeld iso-electrisch en I positief, dan is er sprake van een horizontale hartas.
====Onbepaalde as====
Ook kan het zijn dat alle extremiteitsafleidingen min of meer bifasisch zijn. De hartas staat dan vaak naar voren of achteren en de hartas is dan '''niet te bepalen'''.


==Afwijkende hartas==
==Afwijkende hartas==
[[Afbeelding:left_axis_dev.jpg|thumb| Hartasdraai naar links bij een onderwandinfarct. Linker anterior hemi-blok is ook een veel voorkomende oorzaak. Een linker hartas ligt tussen de -30 en -90 graden. Hier is de hartas ongeveer -30 graden.]]
[[Afbeelding:left_axis_dev.jpg|thumb| Hartasdraai naar links bij een onderwandinfarct. Linkeranterior-hemiblok is ook een veel voorkomende oorzaak. Een linkerhartas ligt tussen de -30 en -90 graden. Hier is de hartas ongeveer -30 graden.]]
[[Afbeelding:right_axis_dev.jpg|thumb| Hartasdraai naar rechts bij rechtsbelasting, zoals bij longembolie en COPD. Een rechter hartas ligt tussen de +90 en +180 graden. Hier is de hartas ongeveer +135 graden]]
[[Afbeelding:right_axis_dev.jpg|thumb| Hartasdraai naar rechts bij rechtsbelasting, zoals bij longembolie en COPD. Een rechterhartas ligt tussen de +90 en +180 graden. Hier is de hartas ongeveer +135 graden]]
De richting van de vector kan onder verschillende omstandigheden veranderen:
De richting van de vector kan onder verschillende omstandigheden veranderen:


#Is het hart fysiek gedraaid en wijst deze dus niet meer naar linksonder dan draait de hartas in dezelfde richting als het hart mee. Bijv. het hart wijst naar rechts dan is de ORS-vector ook naar rechts gelocaliseerd.  
#Is het '''hart fysiek gedraaid''' en wijst deze dus niet meer naar linksonder dan draait de hartas in dezelfde richting als het hart mee. Bijv. het hart wijst naar rechts dan is de ORS-vector ook naar rechts gelocaliseerd.  
#In het geval van een hypertrofisch hart, zal door grotere elektrische activiteit de vector in die richting meedraaien (naar hypertrofisch weefsel toe).  
#In het geval van een '''hypertrofisch hart''', zal door grotere elektrische activiteit de vector in die richting meedraaien (naar hypertrofisch weefsel toe).  
#Het omgekeerde geldt voor weefsl dat is geinfarceerd. Hier worden namelijk geen elektrische prikkels meer voortgeleid. Dit weefsel draagt niet meer bij aan het ontstaan van vectoren. De QRS-vector draait dan van het geinfarceerde weefsel af.
#Het omgekeerde geldt voor weefsel dat is '''geïnfarceerd'''. Hier worden namelijk geen elektrische prikkels meer voortgeleid. Dit weefsel draagt niet meer bij aan het ontstaan van vectoren. De QRS-vector draait dan van het geïnfarceerde weefsel af.
#Bij geleidingsproblemen draait de hartas ook vaak. Stel dat de rechter kamer, later depolariseert dan de linker door een vertraging in het geleidingsweefsel van de rechter kamer. Als de linker kamer klaar is met contraheren is de rechter nog bezig. Het signaal van de linker kamer maskeert nu niet meer dat van de rechter. Alle nog aanwezige electrische activiteit gaat naar rechts en de hartas draait dus ook naar rechts.
#Bij '''geleidingsproblemen''' draait de hartas ook vaak. Stel dat de rechterkamer later depolariseert dan de linker, door een vertraging in het geleidingsweefsel van de rechterkamer. Als de linkerkamer klaar is met contraheren, is de rechter nog bezig. Het signaal van de linkerkamer maskeert nu niet meer dat van de rechter. Alle nog aanwezige elektrische activiteit gaat naar rechts en de hartas draait dus ook naar rechts.


{{clr}}
{{clr}}


===Voorbeelden van een linker hartas===
==Een linkerhartas==
<gallery>
[[Afbeelding:LHA.png|thumb|Linkerhartas]]
Afbeelding:LHA.png|Linker hartas
[[Afbeelding:LAHB.png|thumb|Linkeranterior-hemiblok]]
Afbeelding:LAHB.png|Linker anterior hemiblok
Oorzaken van een linkerhartas zijn onder andere:
</gallery>
*Normale variant (fysiologisch, vaak bij oudere leeftijd)
*[[QRS morfologie| Linker anterior hemiblok]]
*[[Lahb#Linker_anterior_hemiblok| Linkeranterior-hemiblok]]
*Mechanische draaiing van het hart, zoals bij expiratie, hoogstand van het diafragma (zwangerschap, ascites, buiktumor)
*[[Ventrikelhypertrofie|Linkerventrikelhypertrofie]]
*[[LBTB|Linkerbundeltakblok]]
*Congenitale hartziekte (bijvoorbeeld een atriumseptumdefect)
*Longemphyseem
*[[Hyperkaliëmie]]
*Ventriculaire, ectopische ritmes, zoals [[AIVR]]
*[[WPW|Pre-excitatie]]
*[[Ischemie#onderwand|Onderwandinfarct]]
*[[Ischemie#onderwand|Onderwandinfarct]]
*[[Ventrikelhypertrofie|Linker ventrikelhypertrofie]]
*[[Pacemaker|Pacemakerritme]]
*Pacemakerritme
{{clr}}
{{clr}}


===Voorbeelden van een rechter hartas===
==Een rechterhartas==
Oorzaken van een rechter hartas:
[[Afbeelding:RHA.png|thumb|Rechterhartas]]
*[[Ventrikelhypertrofie| Rechter ventrikelhypertrofie]]
Oorzaken van een rechterhartas zijn onder andere:
*Rechter ventrikelbelasting, bijvoorbeeld bij [[Overigen#Longembolie|longembolien]] of cor pulmonale (zoals bij COPD)
*Normale variant (verticale as rond de 90º)
*Mechanische draaiing van het hart, zoals bij inspiratie en longemphyseem
*[[Ventrikelhypertrofie| Rechterventrikelhypertrofie]]
*[[RBTB|Rechterbundeltakblok]]
*[[LPFB|Linkerposterior-fascikelblok]]
*Rechterventrikelbelasting, bijvoorbeeld bij [[Overigen#Longembolie|longembolie]] of cor pulmonale (zoals bij COPD)
*Atriumseptumdefect, ventrikelseptumdefect
*Atriumseptumdefect, ventrikelseptumdefect
<gallery>
*[[WPW|Pre-excitatie]]
Afbeelding:RHA.png|Rechter hartas
*Lateraal [[ischemie|myocardinfarct]]
</gallery>
*Dextrocardie
*Ventriculaire, ectopische ritmes, zoals [[AIVR]]
{{clr}}
{{clr}}

Huidige versie van 14 feb 2021 om 22:18

Vorige stap: Stap 3: Geleidingstijden | Volgende stap: Stap 5: P-top-morfologie


Auteur J.S.S.G. de Jong, MD
Co-Auteur
Moderator J.S.S.G. de Jong, MD
Supervisor
Lees meer over auteurschap op ECGpedia

De elektrische hartas is een middeling van alle ontladingen in het hart. De ontlading begint in de atria (boven) en gaat vervolgens naar beneden naar de rechter- en linkerventrikel. Omdat de linkerventrikelwand dikker is dan de rechter, staat de pijl van de gemiddelde ontlading iets meer naar links.

Veel mensen vinden dit een moeilijk concept. De theorie lijkt ook ingewikkeld, maar uiteindelijk is de praktijk heel eenvoudig.

De hartas-simulator

De hartas-simulator, gemaakt door Bart Duineveld. Draai aan de hartas-pijl en zie hoe de QRS-complexen veranderen. Link naar het origineel voor gebruik in presentaties of een schermvullende vertoning.


Het bepalen van de elektrische hartas

De hartas geeft het gemiddelde aan van alle elektrische ontladingen. Een normale hartas, zoals op dit plaatje, ligt tussen de -30 en +90 graden. Hier is de hartas ongeveer +45 graden.
De hartas verandert snel gedurende de P-QRS-T-cyclus. Als we over 'dé hartas' spreken, spreken we over de gemiddelde hartas.
De verschillende afleidingen met hun hoeken ten opzichte van elkaar. Groen is een normale hartas. Rood is een linkerhartas. Blauw is een rechterhartas. Grijs is een extreme hartas.

Als je alle elektrische signalen in het hart middelt, kan je met een pijl (vector) de gemiddelde elektrische ontlading aangeven. Dit is de hartas. Met name een verandering van de hartas of een extreme draai van de hartas kan een aanwijzing zijn voor problemen. Een normale hartas sluit problemen zeker niet uit!


Bijvoorbeeld:

  • Positieve QRS-deflectie in afleiding I: de elektrische activiteit wijst naar links (vanuit de patiënt)
  • Positieve QRS-deflectie in afleiding AVF: de elektrische activiteit wijst naar beneden.

Samen is dit voldoende informatie om te weten dat de hartas normaal is! Je hoeft meestal dus alleen naar 2 afleidingen te kijken!

De grootste vector in het hart loopt van de AV-knoop in de richting van de kamerdepolarisatie. Deze wijst dus onder normale omstandigheden naar linksonder (in de richting van de afleiding II, maar dus ook in de richting van I en AVF). De positie van de QRS-vector kan in graden worden uitgedrukt. Hiertoe maakt men gebruik van een cirkel geprojecteerd op de borstkas (zie figuur). Het midden van de cirkel is de AV-knoop. Een horizontale lijn naar de linkerarm is gedefinieerd als 0 graden.

Een normale hartas
een normale hartas ligt tussen de -30 en +90 graden.

Met deze kennis in het achterhoofd is het vrij eenvoudig om de elektrische hartas te bepalen.

Een normale hartas
indien de QRS-deflectie in I en II positief is, is er sprake van een normale hartas (tussen de -30 en +90 graden).
Een intermediaire hartas
indien de QRS-deflectie in I en aVF positief is, is er sprake van een intermediaire hartas (tussen de 0 en +90 graden).

Dus als er een positieve uitslag is in I en II hoef je niet verder te kijken! De hartas is dan normaal.

De interpretatie van de elektrische hartas kent een aantal makkelijk te onthouden regeltjes:

  • De elektrische activiteit beweegt zich naar een elektrode toe, als er een positieve, naar boven gerichte uitslag op het ecg wordt geregistreerd. Als het oppervlak van het positieve deel van het QRS-complex groter is dan het negatieve deel, dan wijst de vector in de richting van de desbetreffende afleiding.
  • Zijn het positieve en negatieve deel even groot, dan is de afleiding iso-elektrisch. De richting van de hartas staat dan dwars op de richting van de desbetreffende afleiding.
  • Is het negatieve deel groter dan het positieve deel, dan staat de hartas de andere kant op dan die van de desbetreffende afleiding.

Definities van de richtingen waarin de hartas kan wijzen:

Linkeras
de hartas staat tussen -30º en -90º
Normale as
de hartas staat tussen -30º en 90º
Intermediaire as
de hartas staat tussen 0º en 90º
Rechteras
de hartas staat tussen 90º en -180º
Extreme as
de hartas staat tussen -90º en -180º (dit is zeldzaam; kan onder andere voorkomen bij een ventrikeltachycardie of biventriculair gepaced ritme)
Onbepaalde hartas
als alle extremiteitsafleidingen min of meer bifasisch zijn, staat de hartas naar voren of achteren gericht; de hartas is dan niet te bepalen, een onbepaalde hartas

Bijvoorbeeld:

Het QRS in afleiding I zal bij een rechterasdraaiing naar rechtsonder een negatieve uitslag registreren. De vector wijst namelijk niet in de richting van de elektrode. Bekijk je het QRS echter in de AVF-afleiding dan zal deze positief zijn. Hier wijst de vector wel in de richting van de elektrode.

Afwijkende hartas

Hartasdraai naar links bij een onderwandinfarct. Linkeranterior-hemiblok is ook een veel voorkomende oorzaak. Een linkerhartas ligt tussen de -30 en -90 graden. Hier is de hartas ongeveer -30 graden.
Hartasdraai naar rechts bij rechtsbelasting, zoals bij longembolie en COPD. Een rechterhartas ligt tussen de +90 en +180 graden. Hier is de hartas ongeveer +135 graden

De richting van de vector kan onder verschillende omstandigheden veranderen:

  1. Is het hart fysiek gedraaid en wijst deze dus niet meer naar linksonder dan draait de hartas in dezelfde richting als het hart mee. Bijv. het hart wijst naar rechts dan is de ORS-vector ook naar rechts gelocaliseerd.
  2. In het geval van een hypertrofisch hart, zal door grotere elektrische activiteit de vector in die richting meedraaien (naar hypertrofisch weefsel toe).
  3. Het omgekeerde geldt voor weefsel dat is geïnfarceerd. Hier worden namelijk geen elektrische prikkels meer voortgeleid. Dit weefsel draagt niet meer bij aan het ontstaan van vectoren. De QRS-vector draait dan van het geïnfarceerde weefsel af.
  4. Bij geleidingsproblemen draait de hartas ook vaak. Stel dat de rechterkamer later depolariseert dan de linker, door een vertraging in het geleidingsweefsel van de rechterkamer. Als de linkerkamer klaar is met contraheren, is de rechter nog bezig. Het signaal van de linkerkamer maskeert nu niet meer dat van de rechter. Alle nog aanwezige elektrische activiteit gaat naar rechts en de hartas draait dus ook naar rechts.


Een linkerhartas

Linkerhartas
Linkeranterior-hemiblok

Oorzaken van een linkerhartas zijn onder andere:


Een rechterhartas

Rechterhartas

Oorzaken van een rechterhartas zijn onder andere:


Overgenomen van "https://nl.ecgpedia.org/index.php?title=Hartas&oldid=10385"